Lian Orluli, 24 Juñu 2025 – Sekretário Munisipál Assunto PIDI Albertino de Araújo, reprezentante PAM, Hamutuk ho Lideransa komunitaria no komunidade Nunumoge hala’o Sorumutuk hodi prepara Vizita Prezidente da Repúblika tempu badak iha Tiris Doko-mali.
Sorumutu ne’e foka liu ba koordenasaun inisiál, hodi garante susesu husi vizita Prezidente nian no atu informa ba públiku kona-ba planu dezenvolvimentu ba área turizmu Doko-mali nu’udar parte ida husi programa prioridade governu nian.
Sekretáriu PIDI subliña katak turizmu Doko-mali la’ós de’it planu adisionál ida, maibé inklui iha ajenda dezenvolvimentu estratéjiku nasionál.
Tanba ne’e, nia husu ba públiku atu labele okupa ka harii uma hale’u área Tiris Doko-mali, tanba fatin ne’e sei prepara ba konstrusaun estrada ka dalan eskada, infraestrutura ida ne’ebé sei suporta atividade turizmu no ekonomia lokál. Alende ne’e, governu mós iha planu atu harii sentru fa’an produtu lokál iha fatin refere . Ida-ne’e sei permite vizitante sira atu sosa produtu sira diretamente hosi komunidade, hodi kria oportunidade negósiu foun sira no hadi’a bem-estar hosi rezidente lokál sira.
” Ita nia sorumutuk ida ohin ne’e atu halo reuniaun ba vizita Prezidente Repúblika nian, tamba ne’e husu ba komunidade ne’ebe halo to’os besik área Doko-mali la bele okupa rai sira, tamba iha ne’eba sei halo dejenho, hoteltaria, fatin faan produtu lokal sira ne’ebe komunidade sira prepara inklui lixu fatin, dezenvolvimentu la’o futuru mai tiris Dokomali ne’e sai hanesan prioridade ba nasaun hotu-hotu, ida ne’e lá’os turizmu Adicional Maibé planu Prioridade ba ita liu-liu Munisípiu Ainaro” dehan Sekretáriu Assuntu PIDI, Autoridade Munisípiu Ainaro
Sekretáriu Assuntu PIDI Albertino de Araújo subliña, importánsia kooperasaun entre rezidente sira no autoridade sira, hodi mantein orden no asegura lala’ok di’ak hosi projetu estratéjiku ida-ne’e, ba futuru ida ne’ebé di’ak liu ba rezidente hotu-hotu hosi Nunumoge no iha área ne’ebé hale’u.
Iha fatin hanesan APA Hato-Builico Anacito Margues Orleans, husu ba komunidade sira serbisu ho unidade maka ida ne’e maka save ba sustentavel, tamba atu garantia Doko-mali ne’e lá’os ba de’it Ainaro maibé ba Timor laran nian
”Husu xefe suku no xefe Aldeia sira tenki orienta idak-idak nia komunidade sira tenki servisu ho unidade tamba PR nia preseza mai vizita turizmu Doko-mali ne’e lá’os ita Ainaro nian deit maibé Timor laran tomak nian” Dehan APA Hato-Buliko’
Xefe Suku Nunumoge dehan tan, karik iha ona horario fiks xefe suku no xefe Aldeia sei moviliza komunidade sira halo asaun ruma hodi hein presenja vizita Prezidente Repúblika iha Tiris Dokomali.
”Doko-mali ne’e fatin ida furak tebes fatin destaka iha laletek inan nia horik fatin nia hun, tamba ne’e husu ita hotu nia komprendesaun facilita malu atu nune’e ita nia servisu ne’e lao ho diak hodi hein ita nia prezidente da Repúblika“
Entertantu, bee Tiris Dokomali lokaliza iha postu administrativu Hato-Buliko, suku Nunomoge, tuir istória haktuir husi lia nain, naran bee Tiris Doko-mali lá’os mai husi ema, bee ne rasik hasai naran,tuir istória ‘bee Tiris suili, Tun ba fatuk Leten, ho lian ‘Dok-Dok, Mali-mali’, tamba ne’e lia nain sira konsidera bee ne’e rasik hanaran Tiris Doko-mali. Aleinde ne’e lia nain sira adora bee ne’e, bainhira tempu bailoro naruk, halo ritual oho fahi metan no manu metan nune’e lori ba harohan ba natureza husu bensaun, hodi raut bee Doko-mali, hikis bolu udan.
Tanba ne’e lia nain sira rekomenda ba Autoridade no lideransa komunitariu antes atu halo serbisu presiza respeita uluk kultura originalidade ne’ebé iha nanis ona.
“Atu hadia bee Tiris Doko-mali presiza respeita natureza ne’ebé iha nanis ona nune’e bee tuda Doko-mali sai fatin turismu di’ak ida iha futuru ba Timor-Leste lá’os ba Ainaro” dehan Lian Nain José dos Reis, atual xefe Aldeia Lebulau
Jornalista: Irene Tael
Editor: Clementina Fatima